Hoe mindfulness meer rust brengt in je leven
“Het lukt me niet mijn hoofd leeg te maken. Mediteren helpt toch om te ontspannen? Ik doe het vast niet goed. Dit is niets voor mij.†Herkenbaar? Veel mensen die beginnen met mediteren, maar ook mensen die het al vaker doen, hebben deze gedachten wel eens. Gedachten van ongemak en onrust die daarbij ook nog eens een onprettig gevoel geven.
In ons leven hebben we dagelijks gedachten, gevoelens en emoties die we niet leuk vinden. Die ons onrust opleveren. We willen deze dan zo snel mogelijk veranderen of negeren. Doen alsof het er niet is. We proberen het uit alle macht weg te denken, we maken ons er druk om en we krijgen er stress van. Ons hele lichaam en geest doen mee. Om maar niet te hoeven voelen, zien en denken wat we niet willen. Dit kost ons dagelijks ongelofelijk veel energie. Maar de stress die we ervaren wordt er niet minder om. Sterker nog, deze wordt vaak alleen maar meer.
Elke ervaring, gedachte, geur, smaak of lichamelijke sensatie roept automatisch een gevoel op dat prettig, onprettig of neutraal is. Gedurende de dag hebben we gemiddeld zelfs zo’n 60.000 gedachten. Kun je nagaan wat er intern de hele dag in ons omgaat. En hoe je in beslag kunt worden genomen door al die gedachten, en de gevoelens en emoties die hieruit kunnen voortkomen. Dat is een complete dagtaak!
De beoefening van mindfulness (en de daarbij behorende meditatie oefeningen) helpt je te leren omgaan met die onaangename gedachten en gevoelens als ze komen. Je leert ze te herkennen. En in plaats van er de strijd mee aan te gaan, erover te oordelen, het groter te maken, oefen je hoe je er met mildheid op kunt reageren. Er niet over te oordelen. Het puur en alleen te ervaren. Je geeft de gedachten en de gevoelens de aandacht en ruimte die ze nodig hebben. Je laat ze er zijn en je kijkt ernaar. Ze zijn er en verder niets. Op deze manier ontwikkel je bewustzijn. Je leert je gedachtepatronen kennen, wat er daardoor in je lichaam gebeurt en hoe je uiteindelijk op dingen reageert. Door het beoefenen van mindfulness kun je op een gegeven moment kiezen hoe je reageert op een situatie, in plaats van te reageren uit gewoonte, zoals je dat gewend bent. Je maakt eerst een pas op de plaats. Je wordt meer opmerkzaam, je leert je automatische piloot uit te schakelen, waardoor er uiteindelijk meer keuzevrijheid ontstaat.
Stel je hebt stress omdat je een deadline moet halen. Daarbij ben je gewend jezelf helemaal vast te zetten. Letterlijk en figuurlijk. Je schouders zijn opgetrokken tot aan je oren en je gedachten draaien in kringetjes rond. “Ik moet die deadline halen, ik mag niet falen, dit moet nu af, oh, als het maar goed komt.†En rond en rond en rond. Vaak zijn we ons niet eens echt bewust van al die malende gedachten. Ze bewegen als een soort van achtergrond behang in ons brein.
Ook al merk je ze niet direct op, toch hebben deze malende gedachten een grote invloed op hoe je je voelt. Als je een gedachte hebt, dan triggert dat een gevoel, wat weer een gedachte triggert enzovoorts. En dan kun je verdwalen in die gevoelens en gedachten zonder dat je weet waarom. En de stress wordt alsmaar meer en meer. We zijn echter niet onze gedachten, we hebben gedachten. We zijn niet onze gevoelens, we hebben gevoelens. Ze komen en gaan, zoals wolken die aan de hemel voorbij glijden. Je bent onbewust gewend om op al die denkwolken te springen en mee te gaan met de gedachten. Tijdens een mindfulness oefening kijk je naar die langs glijdende wolken met gedachten, je merkt ze alleen op, geeft er geen oordeel aan en laat ze aan je voorbij gaan.
Maar hoe doe je dat dan precies, zal je wellicht denken. In de basis gaat mindfulness om het proces van bijvoorbeeld bij de ademhaling blijven, daarvan afdwalen, opmerken dat onze aandacht niet langer bij de ademhaling is en er vervolgens rustig naar terugkeren. Zonder aan het afdwalen of aan de gedachte zelf een oordeel te geven. Het opmerken en het terugkeren naar ons meditatie object is de aandachts-oefening. Hoe vaker je afdwaalt en weer terugkomt, hoe vaker je je aandachtspier oefent. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat we in ons dagelijks leven meer opmerkzaam worden op onze gedachten en de gevoelens en emoties die deze gedachten kunnen veroorzaken.
De gedachten zijn er dus wel, maar je laat je er niet door beïnvloeden. Veel mensen denken dat het volgen van een mindfulness training ze gaat helpen om hun geest leeg te maken. En dat ze daardoor dan eindelijk de rust gaan voelen waar ze behoefte aan hebben. Een lege geest bestaat echter niet. Gedachten horen nu eenmaal bij ons. Ze horen bij ons mens-zijn. Mindfulness houdt ook niet in dat je je gedachten leert te beheersen of onprettige gevoelens leert vervangen door positieve. Het stimuleert je juist om die gedachten en de daarbij opkomende gevoelens van pijn, verdriet, teleurstelling, spijt of andere gevoelens gewoon toe te laten. De ruimte te geven. Er te laten zijn voor wat ze zijn, zonder er een oordeel of waarde aan te geven. Zonder ze heel hard weg te willen denken. En als je dat doet dan zal je opmerken dat er ineens een breekpunt in dat grote gevoel komt, dat het gevoel verzacht en je er niet meer door wordt overheerst. Dat je uiteindelijk meer rust ervaart.
Tijdens het oefenen kun je allerlei gedachten hebben. Veel gedachten. Dat is heel normaal. Dit betekent dan ook niet dat je de oefening niet goed doet. Het geeft je juist stof tot oefening. Dit is de beoefening. Niets meer en niets minder. Je merkt een gedachte op of je benoemt deze: “Ha, gedachte, ben je daar weer.†Je kijkt er met een glimlach naar, je geeft er verder geen oordeel over en je gaat weer terug naar je object van aandacht.
Uiteindelijk heb je een keuze hoe je met onprettige situaties, gedachten en gevoelens omgaat. Stel je voelt de stress van die deadline. Dan kun je worstelen met het gevoel dat je stress hebt, je daartegen verzetten, je schouders nog hoger optrekken en de stress verhogen. Of je neemt even een adempauze.
Je brengt je aandacht voor 3 minuten even helemaal naar het huidige moment. Je merkt op dat de gedachten aan het halen van die deadline in je hoofd over elkaar heen tuimelen. “Ah, gedachten.†Je voelt de stress in je lichaam, je opgetrokken schouders, de spanning in je benen, je zweetdruppeltjes in je nek. Geef dit de ruimte. De aandacht waar het naar vraagt. Ik voel dit nu. En het is ok. Daarbij merk je ook dat je je wat paniekerig voelt. “Ah, paniek, welkom, jij ook hier?†En daar kijk je naar. Je verandert er niets aan, je kijkt en voelt en ervaart alleen maar. Voor een minuut. Vervolgens verleg je je aandacht naar je ademhaling. Waar voel je die, hoe verloopt de adembeweging, je verandert hier ook niets aan, je kijkt er alleen maar naar en ervaart je ademhaling. In en uit. In en uit. Ook een minuut. Ten slotte verleg je je aandacht naar je lichaam en de ademhaling die je daarin voelt als geheel. Je maakt het ruimtelijker. Jij bent hier nu en je voelt en ervaart jezelf hier nu. Helemaal zoals het is. Niets meer en niets minder.
Door op deze manier niet mee te gaan in de worsteling van de stress en alles wat hierbij komt kijken aan gevoelens en gedachten, kun je naar die gedachten kijken, de stress voelen, er geen oordeel aan geven, ze ervaren en doorgaan. Zo goed als je kunt. En het wordt milder en zachter. En je haalt je deadline.
